Het afkalven, schuiven en omklappen van instabiele taluds bij ontgravingen en ophogingen leidt tot veel incidenten. Er zijn in Nederland jaarlijks nog steeds gewonden en zelfs dodelijke slachtoffers te betreuren. Regelmatig gebeuren er op bouwplaatsen ongelukken met omvallend materieel zoals heistellingen, hijskranen en vrachtwagens. Het draagvermogen van de ondergrond is hier één van van de oorzaken van. In de ontwerpfase wordt hier al rekening mee gehouden. Toch is de praktijk grilliger dan de tekentafel. Als een kraanmachinist zijn kraan te dicht op het talud plaatst wordt de situatie in een keer heel anders.

In de voorbereidingsfase is het belangrijk om inzicht te krijgen over:

• de grondwaterstand;
• de bodemsamenstelling;
• de tijdsduur van de ontgraving; en
• de omgevingsfactoren

Hoe complexer de werkzaamheden zijn, hoe beter er in de voorbereidingsfase is nagedacht over de wijze van uitvoering en de bijbehorende veiligheidsaspecten.

Bij kleinere en routinematige werken ontbreekt de aandacht voor de voorbereiding.  Vaak worden deze kleinere werken onvoorbereid uitgevoerd. Dat brengt onveilige situaties met zich mee.

• niet bij elk werk is voldoende ervaringskennis aanwezig om de risico's in te schatten en te beheersen;
• tijdsdruk binnen projecten speelt een rol;
• uitvoerders, grondwerkers en machinisten hebben geen inzicht in de omstandigheden waaronder ze gaan werken;

Onvoldoende aandacht door werkvoorbereiding kan leiden tot:

• té steile taluds;
• belastingen op het talud blijken groter dan verwacht (er staat b.v. materieel opgesteld langs de afgraving);
• onvoldoende inzicht in de samenstelling van de bodem (bijv. zandiger dan verwacht, waardoor de grond anders reageert tijdens het graven);
• een instabiele afgraving;
• schuiven of omklappen van taluds;
• inkalven/afkalven van het talud;
• verzakken van materieel;
• beschadiging van ondergrondse lijninfrastructuur;
• beklemmen of zelfs bedelven van personeel;
• bezwijken van grondkerende constructies;
• werken in een kleine sleuf of put;
• bedwelming (dampen die in de put vrijkomen uit b.v.rioolbuizen);
• werken in verontreinigde grond.

De risico's kunnen worden voorkomen door maatregelen te treffen:

Voorafgaand aan de graafwerkzaamheden

• Voor grondwerken dieper dan 1 meter onder maaiveld dient een V&G-plan te worden opgesteld;
• Raadpleeg een geotechnisch adviseur of constructeur in voorafgaand aan de werkzaamheden;
• Laat onderzoeken of de bodem is verontreinigd door verontreiniging;
• Doe een Klic-melding vooraf aan de graafwerkzaamheden;
• Houd rekening met industriële transportleidingen;
• Vraag informatie op bij de eigenaar/beheerder over mogelijk vrijkomende schadelijke of explosieve gassen/dampen;

Bepaal het ontgravingsniveau

• Bepaal de diepte;
• Bepaal de taludhelling;
• Is het talud werkbaar?
• Bepaal de grondsoort.

Voor de vele eisen, documentatie en richtlijnen kunnen de volgende bronnen worden geraadpleegd:　

• SBR CURnet;
• Begaanbaarheid van bouwterreinen;
• Geotechnische draagkracht voor funderingsmachines;
• Voor verdere vragen en of ondersteuning kun je terecht bij de afdeling Heijmans Geotechniek.

Download ook stroomschema werken met stabiele grond