Tijdens het uitvoeren van verschillende werkzaamheden kun je bewust of onbewust worden blootgesteld aan biologische agentia (micro-organismen). Biologische agentia zijn kleine levende organismen, zoals virussen, bacteriën, schimmels en parasieten. Deze kunnen een infectie, allergie of vergiftiging veroorzaken. Infectieziekten worden verspreid vanuit een bron naar een potentieel slachtoffer (gastheer). Een mens/dier scheidt biologische agentia af via bijvoorbeeld hoesten, handen, bloed of ontlasting. Of vindt de verspreiding plaats via lucht/water en bodem. Meestal zijn deze biologische agentia niet schadelijk maar in sommige gevallen wel.

Bronnen van biologische agentia kunnen zijn: 

• een ziek mens
• een ziek dier, bijvoorbeeld het rabiësvirus
• amfibieën (kunnen een schimmel/ virus bij zich dragen, door aanraken kan je mogelijk nieuwe amfibieën besmetten)
  
• afval of (bedorven) voedsel
• besmette materialen 
• water; vernevelende installaties/apparaten of vervuild water

De gezondheidseffecten:

• Infectieziekten
• Allergische effecten
• Kanker
• Effecten op de geboorte van een baby (aangeboren afwijkingen, vroeg-/doodgeboorte)

Voorbeelden:

Als gevolg van een infectie kun je bijvoorbeeld hepatitis A (via ontlas­ting), de ziekte van Weil (via water), de Q-koorts (via lucht) en hepatitis B of HIV (via bloed) oplopen. Maar de meest bekende infectie is de ziekte van Lyme. Deze kun je oplopen via besmette teken die zich voornamelijk ophouden in gras en struiken. 

HOE kun je blootgesteld worden?

• een slecht afweersysteem
• besmetting via luchtwegen
• onvoldoende hygiëne
• vervuild water
• direct contact met huid en slijmvliezen, of open wonden

Hier volgt een overzicht van de maatregelen die genomen kunnen worden op veilig en gezond te werken en om blootstelling aan biologische agentia te voorkomen, die voor Heijmans van toepassing zijn.

Bestrijding bij de bron:

• vooraf aan het werk zorgdragen dat afval is verwijderd
• vooraf aan het werk zorgdragen dat er sprake is van een 'schone' werkplek (doorspoelen riool)
• schoonhouden van sanitaire voorzieningen
• maaien van gras en snoeien van struiken

Technische maatregelen

• zorg voor afschermen (geen direct contact met)
• zorg voor filters
• zorg voor overdruk/onderdruk

Organisatorische maatregelen

• Zo min mogelijk mensen bij de bronnen laten komen
• Inrichten schoon/vuil zones
• Beperking aantal werknemers op een bepaalde plek
• Houd speciaal de risicogroepen (bijvoorbeeld zwangeren) weg van de bron
• Zorg voor optimale en continue voorlichting
• houd alles schoon

Hygiënische maatregelen

• Gedrag: mogelijk geen hand geven, neuspeuteren, ogen wrijven
• Handen wassen, zo nodig douchen
• Contacten vermijden

Persoonlijke beschermingsmiddelen

• Afscherming huid: handschoenen, kleding, schort, haarkapje, schoenen.
• Afscherming ogen: brillen, schermen.
• Afscherming ademwegen: maskers, mondkapjes (mond/neus).
• Gebruik juiste gereedschappen

Vaccinatie

• Voor zover mogelijk worden aan iedere werknemer die nog niet immuun is voor de biologische agentia waaraan hij/zij is of kan worden blootgesteld, een vaccinatie aangeboden
• Vaccinatie is bedoeld als aanvulling op andere maatregelen en komt nooit in de plaats hiervan
• De bedrijfsarts adviseert de werkgever op basis van risico-inventarisatie over het werk
• We bieden vaccinatie aan met de begeleidende individuele voorlichting. De werknemers moeten op de hoogte worden gebracht van de voor- en nadelen en worden bijgestaan in een individuele afweging.

Sommige infecties geven geen of weinig symptomen en kunnen vrijwel onopgemerkt voorbijgaan. 

Het optreden van bepaalde symptomen zal ook afhangen van de plaats van infectie:

• de luchtwegen: hoest
• de darm: krampen en diarree
• de huid: ontstekingsverschijnselen zoals warmte, pijn, roodheid en zwelling
• algemene malaise en vermoeidheid, maar het kan ook gaan om hevige koorts met rillingen en shock
• soms ontwikkelt de infectie traag (tuberculose, toxoplasmose) of komt ze pas na jaren tot uiting (gekkekoeienziekte, ziekte van lyme)

De ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door teken die zijn besmet met Borrelia. Deze bacterie wordt overgebracht via beten van een teek. De beet van een teek is pijnloos en kan pas na enkele uren gaan jeuken of geheel onopgemerkt blijven. Enkele uren kan al voldoende zijn om de ziekte over te brengen.

Teken gedijen het beste in een plantrijke omgeving met hoog gras, struiken en een dichte onderbegroeiing. Ook worden ze vaker gezien in tuinen in met name groenrijke gebieden of door het meeliften met dieren (zoals honden en katten). Ze variëren in grootte van een halve tot enkele millimeters en worden zelden groter dan een centimeter. Teken leven van bloed dat ze opzuigen. Ze wachten in een dergelijke omgeving op een levend wezen om zich hier aan vast te klampen. Teken kunnen zich overal vastbijten, maar hebben een voorkeur voor liezen, knieholtes, oksels, bilspleet, randen van het ondergoed, achter de oren en rond de haargrens in de nek. De teken zijn over het algemeen actief van maart t/m oktober. Echter bij een milde winter kunnen de dieren eerder en langer actief zijn.

Omdat 25% van de teken in Nederland is besmet met Borrelia krijgt niet iedereen die is gebeten door een teek de ziekte van Lyme. De eerste symptomen van de ziekte van Lyme kunnen zijn:

• verkleuring van de huid op de plek van de beet van zo'n 5 cm groot (zie foto)
• koorts
• spier- en gewrichtspijn
• hoofdpijn
• stijve nek

De uiteindelijke symptomen kunnen zich pas na jaren openbaren, zoals gewrichtsontsteking, ontsteking van de lymfevaten en koorts. Zorg dus dat je, vooral in de lente en zomer, je lichaam regelmatig controleert op teken om de ziekte van Lyme te voorkomen. Zie de Toolbox Teken voor meer informatie.

App Tekenbeet | Externe bronnen | Arboportaal

Biologische agentia: wat zijn het? | Arboportaal

Biologische agentia (arbokennisnet.nl)