Ga met elkaar in gesprek over het volgende:

1. Wat weet je van PFAS (bijv. via het nieuws)?
2. Hoe denk je dat deze stoffen invloed kunnen hebben op onze werkzaamheden in de bodem?

Bij een groot aantal werkzaamheden die in de bouw en infra worden verricht komen medewerkers in contact met de bodem. Bij deze werkzaamheden is er kans dat je direct of indirect in contact komt met verontreinigde bodem. Eén stofgroep waarmee je dan in contact kan komen is PFAS, daar gaat deze Toolbox over. Voor de algemene Toolbox voor het werken in en met (verontreinigde) bodem, klik hier.

Blootgesteld worden aan de stof PFAS door direct contact met PFAS-verontreinigde bodem. De voornaamste blootstellingsroutes hierbij zijn door inademing van stof, inname via de mond en contact met de huid.

PFAS (Per- en PolyFluorAlkylStoffen) is een verzamelnaam voor een aantal complexe stofgroepen, onder andere:

• PFOS;
• PFOA;
• GenX

PFAS bevat Fluorverbindingen en is daardoor zeer stabiel (breekt niet af). Verder is PFAS vuil- en waterafstotend. Door deze eigenschappen is het gebruikt in veel verschillende toepassingen zoals antiaanbaklagen van pannen, blusschuim, textiel of verpakkingen.

De grenswaardes die zijn vastgelegd in de milieuwet- en regelgeving zijn voornamelijk gebaseerd op de risico’s voor ecologie (dieren en planten). PFAS breekt slecht af waardoor het zich opstapelt in het milieu en in het lichaam.

Bij grondverzet gelden landelijk in het algemeen (nog) geen saneringsnormen voor PFAS, maar wanneer je ontgraven grond wil afvoeren dan gelden strenge hergebruiksnormen en acceptatienormen van verwerkers. Grofweg hanteren we voor landbodem de volgende toets-waardes:

• PFOS: 3 µg / kg . ds
• PFOA: 7 µg / kg . ds
• GenX: 3 µg / kg . ds

Strengere normen van 0,8 µg/kg . ds (voor PFAS) en 0,9 µg/kg . ds (voor PFOS) gelden onder andere bij het toepassen van grond:

• landbouw/natuur
• onder de grondwaterstand;
• nabij oppervlaktewater

Voor grondverzet is ook de kwaliteit van de ontvangende bodem van belang (aan te brengen grond mag niet slechter zijn dan de ontvangende bodem). Ook kan het zijn dat er lokaal een afwijkend beleid wordt gehanteerd door het bevoegd gezag. Voor advies en ondersteuning hierbij kun je contact opnemen met de specialisten van Bodem.

Zoals hierboven al gezegd, is de keerzijde van de eigenschappen van PFAS dat het zich opstapelt in het milieu en in het lichaam. En omdat PFAS giftig is, moeten er maatregelen worden genomen om blootstelling (inademen stof, inname via de mond en contact met de huid) te voorkomen.

Voor PFAS zijn risicowaardes vastgesteld voor de mens. De waarde voor PFOS waarboven aanvullende maatregelen getroffen moeten worden ligt op 890 µg/kg, voor PFOA en GenX ligt de risicowaarde nog hoger, maar er zijn ook varianten met een lagere risicowaarde. De normen voor toepassen van grond zijn dus vele malen strenger dan de concentraties die een risico voor de mens vormen. Heb je hulp nodig bij het vaststellen van de veiligheidsklasse, neem dan contact op met de BU Bodem van Heijmans Infra.

Als we PFOS als maatgevend beschouwen kunnen we voor PFAS bij concentraties PFAS < 890 µg/kg volstaan met het toepassen van basishygiëne-maatregelen. Dit betekent dat je moet zorgen dat je niet in contact komt met de bodem waar je in of mee werkt.

1. Draag altijd een lange broek en kleding met lange mouwen óf draag een overall én draag handschoenen.
2. Laat je vuile kleding regelmatig wassen of vervangen.
3. Poets je schoenen/laarzen en trek je vuile kleding uit voordat je gaat eten.
4. Was je handen voordat je gaat eten en roken. Eet en rook niet op de bouwplaats.
5. Zorg dat stofvorming wordt voorkomen door het sproeien van water en/of het leggen van rijplaten.
6. Ruik je een vreemde geur, zie je een drijflaag op het grondwater of zie je afwijkende kleuren in de bodem. Stop dan direct de werkzaamheden en waarschuw de uitvoerder. De bodem moet dan extra onderzocht worden. Zie ook de Alarmkaart.

Wil je meer informatie of ondersteuning over het goed en veilig omgaan met PFAS, neem dan contact op met de specialisten van de Heijmans Bodem.

Meer info over PFAS op de website van het RIVM.

Meer info over het Tijdelijke handelingskader is te vinden op de website van de Rijksoverheid (versie november 2019).

Link naar SRC-waarden PFAS – CROW P400

Toelichting eenheden: 1 µg / kg . ds = 1 microgram gevaarlijke stof per kilogram droge stof (gronddeeltjes).
1 microgram = 0,000001 gram.