• Ik maak me zorgen over chroom-6. Er is in de media veel aandacht geweest over blootstelling aan chroom-6.
• Er zijn opdrachtgevers die geen chroom-6 onderzoek meer uitvoeren, kan dit?
• Kan ik blootgesteld worden aan gevaarlijke stoffen als ik verven en coatings bewerk?

Verven en coatings

Verven en coatings bevatten stoffen die in meer of mindere mate schadelijk kunnen zijn voor de mens. Deze stoffen zijn toegevoegd om bepaalde eigenschappen te geven, die de kwaliteit bepalen. 

Stoffen die mogelijk schadelijk kunnen zijn; bindmiddelen, oplos- en verdunningsmiddelen, pigmenten, vulstoffen en sommige hulpstoffen en zware metalen zoals chroom-6, lood, cadmium, zink etc. De meeste van deze stoffen zijn gevaarlijk bij contact met het lichaam, via bijvoorbeeld de huid of door verontreiniging in de lucht die wordt ingeademd.

Waarom worden bovengenoemde stoffen toegepast:

• biedt extra stevigheid en bescherming aan o.a. bouwmaterialen (chroom-6 beschermt specifiek tegen roest)

Sommige van deze verbindingen worden als gevaarlijk beschouwd (kankerverwekkend) en blootstelling dient dan ook voorkomen te worden.

Er is pas sprake van een blootstellingsrisico op het moment dat er bewerkingen worden uitgevoerd aan verven/coatings. Het gezondheidsrisico neemt toe door de mate (de concentratie van Chroom-6) en de duur van blootstelling (dosis die iemand binnen krijgt). Het blootstellingsrisico is verder afhankelijk van een aantal factoren, namelijk:

• de hoeveelheid (fijn)stof wat vrijkomt;
• de hoeveelheid andere gassen of dampen die vrijkomen.      

Een tweetal stoffen willen we hier kort aandacht geven, namelijk chroom-6 en lood.

Wat is Chroom 6

Chroom-6 is een metaal. Chroom-3 zit ook in onze voeding en is onschadelijk. Chroom-6 is daarentegen schadelijk voor de gezondheid. Chroom-6 wordt vanwege de nuttige eigenschappen, zoals roestwerendheid, aan diverse producten toegevoegd. Chroom 6 hecht zich eenvoudig aan metalen en wordt onder andere verwerkt in verf, hout, plastic en metaal. Als deklaag of ingrediënt in bouwmaterialen biedt het extra stevigheid en bescherming tegen corrosie.  

Waarom is Chroom-6 schadelijk?

Chroom-6 is een gevaarlijke stof die na blootstelling, op termijn kan leiden tot ernstige gezondheidsschade in de vorm van kanker of een nadelig effect op de voortplanting. Chroom-6 kan ook allergische reacties veroorzaken zoals astma en contacteczeem, daarnaast is chroom-6 slecht voor het milieu.

Wat is lood

Lood is een metaal. Lood is een blauwgrijs, buigzaam en geleidend metaal. Loodcarbonaat werd in verf gebruikt maar ook als decoratie op behang. Bij woningen en gebouwen wordt lood gebruikt om kieren te dichten (loodslabben) en bij glas-in-loodramen. In oplaadbare batterijen en accu's wordt lood als elektrode gebruikt. In elektronica worden soldeerverbindingen van lood met tin en soms ook zilver gebruikt.

Waarom is lood schadelijk>

Langdurige blootstelling aan lood en loodverbindingen kan hersenbeschadigingen veroorzaken en tot bijvoorbeeld dementie leiden. Dit kan leiden tot allerlei ontwikkelingsstoornissen, met name bij kinderen. Dit uit zich in een lager IQ en een verhoogde kans op crimineel gedrag op latere leeftijd. Het is niet meer toegestaan lood te gebruiken voor drinkwaterleidingen of om drinkwaterleidingen te solderen.

Lood en loodverbindingen, zoals verbrandingsproducten uit gelode benzine, hebben een schadelijke werking op de hersenen.

Niet vluchtige stoffen of zware metalen kunnen op drie manieren in het lichaam terechtkomen:

• door inslikken (maag),
• door inademen (longen) of
• via de huid.

Bepalend of de mens ziek wordt heeft vooral te maken met de duur (in tijd gezien) en de mate van blootstelling (veel of weinig). De kans dat je ziek wordt na een eenmalige/kortdurende blootstelling aan zware metalen is verwaarloosbaar.

Waar kunnen we dit tegenkomen?

• pigment in verven 
• anti‐corrosiecoatings
• roestvrij staal en andere chroomlegeringen
• houtconserveermiddelen
• cement

Deze producten zijn veelal verwerkt als coating op onder andere:

• kunstwerken (bruggen; sluizen en stuwen)
• gebouwen (op diverse bouwkunde onderdelen als staal en hout)
• luchtkanalen en leidingen (installatie onderdelen)
• straatmeubilair en lantaarnpalen
• hekwerken
• hoogspanningsmasten
• defensie materieel
• vliegtuigen
• treinen
• schepen en onderzeeërs

In vaste vorm kan dit geen kwaad. Maar als er stofdeeltjes in de lucht komen kan het gevaarlijk zijn.

Tijdens de bewerking kunnen stof en in mindere mate damp vrijkomen. Tot ‘bewerken’ hoort onder andere schuren, slijpen, lassen, snijden en stralen. Stof en dampen kunnen tevens vrijkomen bij het lassen en snijden van roestvast staal.

Je kan stoffen in je lichaam krijgen via inademing, inslikken en via de huid.

• Ontstaan van directe (acute) klachten zoals: neusirritaties, hoesten, jeuk en een brandend gevoel. 
• Als je vaak stof binnen krijgt kunnen er chronische gevolgen ontstaan zoals: longkanker, neus- en neusbijholtekanker, maagkanker, strottenhoofdkanker en luchtwegallergieën, waaronder astma en neusslijmvliesontsteking (rhinitis). Andere mogelijke aandoeningen zijn chronische longziekten, zoals COPD, doorboring van het neustussenschot door chroomzweren en allergisch contacteczeem. 
• Hersenbeschadigingen zoals dementie.

Of je ziek wordt van blootstelling door het bewerken van verven en coatings, hangt af van een aantal factoren, zoals:

• Aan hoeveel ben je blootgesteld?
• Hoe lang duurde deze blootstelling
• Op welke manier was er contact: via de huid (natte huid of droge huid), door inademing of door inslikken
• leefstijl en persoonlijke gevoeligheid

Twijfel je over je gezondheid en of je bent of wordt blootgesteld, neem contact op met je leidinggevende of met de Bedrijfsarts.

Als een oppervlak of object bewerkt moet worden, dan is er een mogelijkheid dat deze laag verontreinigd is. Om zeker te weten of er sprake is van chroom-6 of andere gevaarlijke stoffen, kan er onderzoek plaatsvinden. Dit is geen verplichting. De bepaling van chroom-6 en andere gevaarlijke stoffen in verven of coatings is erg lastig en niet altijd betrouwbaar. Met andere woorden niet alle opdrachtgevers zullen van te voren een onderzoek uitvoeren. Zij gaan er dan vanuit dat de coating van objecten gevaarlijke stoffen bevatten, deze moeten dan als zodanig worden behandeld. 

Het beheersregime 2.0 is opgesteld in samenwerking met Rijkswaterstaat, het Rijksvastgoedbedrijf en ProRail. De Arbeidsinspectie heeft hiermee ingestemd. In dit regime is een maatregelen matrix opgenomen waarin de Arbo-maatregelen bij alle bekende werkzaamheden aan verf en coatings staan beschreven (zie link onderaan deze toolbox).

De maatregelen die nodig zijn voor een klus moeten worden duidelijk beschreven in het V&G plan.

Het is verplicht om maatregelen te nemen om contact met stof te voorkomen. RWS, RVB en ProRail hebben een Beheersregime chroom-6 en andere gevaarlijke stoffen opgesteld (versie 2.0). Dit beheersregime beschrijft maatregelen om blootstelling aan inhaleerbaar stof met daarin mogelijk chroom-6, lood of andere gevaarlijke stoffen te voorkomen tijdens het bewerken of verwijderen van verven/coating. Het eerdere regime is verder ontwikkeld en onderbouwd met behulp van metingen. De resultaten van een aantal van deze metingen hebben geleid tot aanpassingen in de voorgeschreven maatregelen. In vrijwel alle gevallen betreft het een afschaling van het maatregelenpakket. Dit regime is openbaar en kan door iedereen worden gebruikt die beroepsmatig te maken krijgt met het bewerken of verwijderen van coatings en verven. 

Beheersmaatregelen in het kort

Basishygiëne: 

• Handen wassen voor roken, eten en/of drinken en voor en na toiletbezoek
• Tijdens de werkzaamheden niet roken, eten en/of drinken
• Maatregelen inzetten zodat stofvorming wordt voorkomen

Voor aanvang van de werkzaamheden:

• Draag een overall zodat armen en benen volledig bedekt zijn 
• Draag altijd handschoenen om je huid te beschermen
• Veiligheidsbril
• Indien stofvorming niet voorkomen kan worden:
• Een goed aansluitend mondmasker met ventiel (P3-filter), of halfgelaatmasker met een P3- filterbus. Uiteraard is een overdrukmasker of een -kap ook mogelijk, dit is afhankelijk van de situatie
• Zet werkgebied af om ongewenste bezoekers te vermijden

Extra maatregelen die ingezet moeten worden afhankelijk van de situatie (overleg dit altijd met de veiligheidskundige of arbeidshygiënist)

• Specifieke overall (eventueel brandvertragende en antistatisch), m.a.w. de genormeerde overall zoals opgenomen in ons kledingpakket. Op basis van de werkzaamheden en de hoeveelheid stof die kan ontstaan, kan het zijn dat een wegwerpoverall type 5/6 verplicht wordt gesteld.
• Afhankelijke of onafhankelijke adembescherming (overleg met afdeling veiligheid)
• Eventueel opvolgen van een decontaminatie procedure 

Voer bij voorkeur de werkzaamheden zonder pauze uit (indien de werktijd dit toelaat!). Indien pauze of (ongepland) toiletbezoek: 

1. Bij uittrekken van de kleding ademhalingsbescherming ophouden en deze als laatste afdoen!
2. Overkleding, zoals een wegwerpoverall, handschoenen, overschoenen en (wegwerp)masker (indien van toepassing), die (mogelijk) met stof in aanraking is geweest uittrekken bij verlaten van de ruimte/werkplek. Dit als chemisch afval apart houden en afvoeren. Normale overall laten wassen.
3. Gelaat en handen wassen voor eten en/of drinken (incl. roken) en voor en na toiletbezoek 

Overige algemene maatregelen

• Houd toezicht op een juiste uitvoering van het werk
• Voorkom stof!
• Regel het onderhoud van de afzuigingsystemen en andere apparatuur
• Maak bij schoonmaak gebruik van een industriële stofzuiger met HEPA-filter, of reinig nat
• Verbied het gebruik van perslucht bij schoonmaakwerkzaamheden
• Regel verantwoorde afvalvervoer of verwijdering. Denk hierbij ook aan filters en zakken van stofzuigers
• Registreren van medewerkers is afhankelijk van de situatie nodig, stem dit af met de afdeling veiligheid
• Biedt zonodig de medewerkers in overleg met de bedrijfsarts een arbeidsgezondheidskundig onderzoek aan. 

Extra INFO:

• Over chroom-6: Chroom-6 | Arboportaal
• Meer informatie over adembescherming, kijk dan bij de toolbox adembescherming
• Zoek je het Beheersregime chroom-6: Beheersregime chroom-6 en andere gevaarlijke stoffen (versie 2) | Publicatie | Arboportaal

Vraag bij twijfel altijd advies bij de afdeling Veiligheid. Zij kunnen je helpen.