Ga met elkaar in gesprek over het volgende:

1. Hoe ga jij om met dit probleem in jouw werkomgeving?
2. Wist jij dat er wetten/regels waren?
3. Hoe ben je hier achter gekomen?

Je mag zoveel tekst toevoegen als gewenst

Onder de term sociale veiligheid wordt verstaan de bescherming of het zich beschermd voelen tegen gevaar dat veroorzaakt wordt door of dreigt van de kant van menselijk handelen in de openbare ruimte.. Sociale veiligheid kan worden opgesplitst in objectieve en subjectieve veiligheid:

Objectieve veiligheid

(On)veiligheid die objectief is vast te stellen, bijvoorbeeld aan de hand van het aantal geregistreerde inbraken.

Subjectieve veiligheid

Subjectieve veiligheid is de mate waarin iemand zich (on)veilig voelt. Dit staat tegenover objectieve (on)veiligheid en er is geen correlatie tussen die twee. Verbetering van de objectieve veiligheid betekent niet automatisch een verbetering van de subjectieve veiligheid.

Het ontwerp bepaald in grote mate de objectieve én subjectieve veiligheid, niet alleen in de uiteindelijke gebruiksfase, maar ook in de uitvoeringsfase. Hier dienen we als ontwerp dus rekening mee te houden.

De manier waarop jij als ontwerper de openbare ruimte en de gebouwde omgeving vormgeeft, beïnvloedt de veiligheid en de veiligheidsbeleving van mensen. Op goed ontworpen, gebouwde en beheerde plekken is het moeilijker om overlast te veroorzaken of delicten te plegen, terwijl andere plekken criminaliteit als het ware uitlokken, zodat daar gelegenheid de dader maakt.

Door in een ontwerp goed rekening te houden met de effecten van keuzes op het gebied van sociale veiligheid, kan er in de eindsituatie in zowel gebruik, als onderhoud en beheer veel winst worden behaalt. De juiste aanpak kan ervoor zorgen dat extra maatregelen achteraf niet nodig zijn, met tijd- en kostenbesparing als gevolg. Denk hierbij bijvoorbeeld aan toepassing van goede zichtlijnen op locaties, waardoor de gebruikers iedere situatie goed kunnen inschatten, en het gebruik van hufter-proof meubilair dat minder vandalisme gevoelig is. Ook zonering zorgt dat het voor iedereen duidelijk is waar een ruimte of gebied voor gebruikt moet worden. Als ontwerper heb jij veel invloed op deze risico’s.

Voor jou als ontwerper kan het uitdagend zijn om invulling te geven aan een sterk subjectief begrip als sociale veiligheid. Maar met gebruik van de ‘sociale veiligheidsbril’ kan er echter veel winst worden behaald. Eén van de handvaten voor het implementeren van sociale veiligheid in ontwerp is de ZETA methode.

De ZETA methode tracht systematiek aan te brengen in het analyseren van een ontwerp of bestaande omgeving op het gebied van sociale veiligheid. Bij de ZETA analyse moet er naar de volgende vier aspecten worden gekeken;

• Zichtbaarheid
• Eenduidigheid
• Toegankelijkheid
• Aantrekkelijkheid

Zichtbaarheid

Zichtbaarheid staat voor de mate waarin de gebruikers van een gebied de omgeving kunnen overzien en zelf gezien worden. Je moet dit begrip breed opvatten. Het gaat hierbij om het ‘horen en gehoord worden’ en om ‘kennen en gekend worden’. Dit betekent dat er voldoende mensen aanwezig moeten zijn om te kunnen zien en horen en dat ook een bepaalde kleinschaligheid nodig is om de omgeving en de mensen daarin te kennen en gekend te worden. Houdt er in je ontwerp rekening mee dat de aanwezigheid van mensen sterk samenhangt met de functie van het gebied. Gebieden met openingstijden zullen ondervinden dat er op bepaalde momenten zeer weinig mensen aanwezig zullen zijn. Dan moet je er bijvoorbeeld voor zorgen dat er in het ontwerp toegangsbeperkingen worden ingetekend om het gebied op bepaalde momenten af te kunnen sluiten. Een veel voorkomende valkuil met betrekking tot zichtbaarheid is schijnveiligheid. Zo kan bijvoorbeeld verlichting het idee geven dat een gebied veilig is. Terwijl verlichting alleen veiligheid biedt wanneer die wordt ondersteund door een vorm van toezicht en hulp als er iets mis is. Het is van belang dat jij als ontwerper hier een juiste balans in vindt. Zie afbeelding 1 voor een goed voorbeeld hiervan.

Eenduidigheid

Belangrijk tijdens de uitvoering en voor de beheer- en onderhoudsfase van een project is de eenduidigheid van de omgeving. Het moet voor de gebruiker en beheerder duidelijk zijn welke status een gebied heeft (privé, semiprivé, semiopenbaar of openbaar) en wie voor het beheer verantwoordelijk is. Als ontwerper kun je zorgen voor een juiste afbakening van een gebied. Hierdoor ontstaat er een duidelijk verdeling van functies. Deze verduidelijking zorgt ervoor dat zowel de gebruiker als de beheerder weet waar hij of zij aan toe is. Denk hierbij aan een juiste afbakening van een parkeerterrein, zodat mensen niet op het naastgelegen grasveld gaan parkeren waardoor het grasveld snel achteruit zou gaan, wat weer extra onderhoudskosten met zich mee brengt. Semiopenbare ruimten leveren in gebruik en beheer vrijwel altijd problemen op als niet duidelijk is voor wie en voor wat die ruimten bestemd zijn en wie ze beheren. Jij bent als ontwerper in staat om al in een vroeg stadium duidelijkheid te verschaffen en eenduidige routing in je ontwerp op te nemen. Het is voor gebruikers belangrijk zich goed te kunnen oriënteren. Houdt in je ontwerp rekening met de structuur (wegen, paden en gangen). Deze moet duidelijk en logisch zijn en voorzien zijn van goede oriëntatiemogelijkheden. Zie afbeelding 2 voor een goed voorbeeld hiervan.

Tijdens uitvoering moet men denken aan een tijdelijke situatie die anders is ten opzichte van de huidige situatie. Hierbij zal de weggebruiker er op geattendeerd moeten worden dat er een verandering zal plaatsvinden. Een voorbeeld hiervan is; er wordt een tijdelijke bypass gemaakt ter plaatse van een fietspad om werkzaamheden  werkzaamheden aan de riolering te doen. In de huidige situatie is er geen verlichting aanwezig naast de rijbaan (het fietspad). Op wegen zonder permanente rijbaanverlichting dient bij werkzaamheden tijdelijke rijbaanverlichting te worden toegepast om de afzetting en de afwijkende verkeerssituatie (indeling en verloop van de rijstroken) voldoende zichtbaar en herkenbaar te maken voor de weggebruiker. In veel gevallen worden hiervoor mobiele voorzieningen ingezet, zoals tijdelijke lichtmasten of verlichtingswagens.

Toegankelijkheid

Het gebied of gebouw moet voor de gebruiker toegankelijk zijn, maar indien nodig moet de toegankelijkheid kunnen worden beperkt. Hierbij komt wederom de nadruk te liggen bij goede routing. Als ontwerper kun jij goede routing implementeren in je ontwerp. Hierbij moet de nadruk liggen bij de oriëntatiemogelijkheden van de gebruiker. Deze dient te allen tijde zijn weg te kunnen vinden, vooral in geval van nood. Dit heeft een positief effect op de veiligheidsbeleving. Behalve voor de gebruiker en beheerder is toegankelijkheid ook een zeer belangrijke factor voor hulpdiensten. Neem in je ontwerp mee hoe de hulpdiensten het gebied het beste kunnen bereiken. Besteedt daarnaast aandacht aan vluchtroutes voor potentiële slachtoffers, met het besef dat deze ook door daders kunnen worden gebruikt. Zie afbeelding 3 en 4 voor goede voorbeelden hiervan.

Aantrekkelijkheid

Hierbij draait het om het gebruik van schone en onbeschadigde materialen en kleuren en een prettige verlichting. Dergelijke kenmerken dragen bij aan een veilig gevoel van de gebruikers. Als ontwerper kun je in je ontwerp rekening houden met zulke factoren. Gebruik bijvoorbeeld materialen met een anti-graffiti coating voor een geluidsscherm, voldoende verlichting in een parkeergarage of het gebruik van kleur in bepaalde objecten. Bij grote bouwvolumes kunnen ook windhinder en bezonning als factor in de beleving gaan meespelen: een openbare ruimte met levendige functies er omheen zal niet worden bezocht als het verblijfsklimaat er onprettig is door windhinder of te weinig zonlicht. Je moet in je ontwerp rekening houden met alle omgevingsfactoren. Van wind en zonneschijn tot aan de demografische eigenschappen. Zie afbeelding 5 en 6 voor goede voorbeelden hiervan.

De stichting Veilig Ontwerp en Beheer heeft een boek uitgegeven genaamd Handboek Veilig Ontwerp en Beheer. Dit boek bevat een veelvoud van praktijkvoorbeelden en achtergrond informatie en is een aanrader voor ieder die zich verder in dit onderwerp wil verdiepen.

Het boek “Prettige Plekken - Handboek Mens & Openbare Ruimte” geeft richtlijnen voor ontwerp en inrichting, waarbij sociale veiligheid centraal staat. Concreet en praktisch toepasbaar voor programma’s van eisen, ontwerpen, herontwikkeling, discussie, etc.

Sociale veiligheid behelst een veelvuldigheid aan onderwerpen. Allen hebben invloed op de sociale veiligheid van jouw ontwerp. Onderstaande website stelt een grote hoeveelheid documentatie op dit gebied ter beschikking. Deze documentatie gaat dieper in op specifieke aspecten van sociale veiligheid.

Stichting Veilig Ontwerp en Beheer; http://www.veilig-ontwerp-beheer.nl/publicaties