04 Werkzaamheden & werkmethoden
>
Lock-Out Tag-Out (Try-Out) - LOTO-(TO)
Discussie > Bespreek dit vooraf het met je collega’s!
Ga met elkaar in gesprek over het volgende:
- Weet jij wat LOTO(TO) is?
- Pas jij altijd de LOTO(TO) toe?
Introductie Lockout Tagout (TryOut)
Wat is Lockout , Tagout , Tryout?
Lockout , Tagout , Tryout (LOTO-(TO)) beschermt een werknemer door te voorkomen dat anderen apparatuur of de machine inschakelen tijdens onderhoudswerkzaamheden of het oplossen van storingen. Tevens biedt het bescherming tegen het vrijkomen van (rest)energie in de apparatuur of de machine.
Hoe werkt het?
Alle energiebronnen zijn uitgeschakeld/dichtgedraaid en vergrendeld de uit-positie. Dat kan zijn door bijvoorbeeld het vergrendelen van een werkschakelaar of een afsluiter. De medewerker vergrendelt de werkschakelaar/afsluiter met zijn eigen persoonlijke hangslot (Lockout) zodat hij/zij controle heeft over de energiebron. Daarnaast wordt er een label (Tagout) geplaatst aan het hangslot om anderen te waarschuwen wie verantwoordelijk is voor dit desbetrefende hangslot.
Doordat het hangslot persoonlijk is kan niemand anders kan het hangslot van een ander verwijderen. Daarom kan niemand per ongeluk de apparatuur inschakelen.
Voordat de medewerker naar de volgende stap gaat test hij of de afgesloten werkschakelaar/ afsluiter nog ingeschakeld kan worden (Tryout). Dit mag dan uiteraard niet het geval zijn.
LOTO(TO) is er dus niet alleen voor elektrotechnische werkzaamheden maar ook voor werktuigbouwkundige werkzaamheden. Dit laatste is niet altijd bij iedereen bekend.
Lockout, Tagout en Tryout verder toegelicht
Lockout
Alle mogelijke gevaarlijke energie bij isolatiepunten (werkschakelaar, afsluiters, etc) uitschakelen of neutraliseren
Alle isolatiepunten (werkschakelaar, afsluiters, etc) beveiligen met een vergrendelsysteem zodat ze niet vroegtijdig en ongeautoriseerd kunnen worden ingeschakeld.
Tagout
Aanbrengen van waarschuwingstags aan (werkschakelaar, afsluiters, etc) voor duiding
Tagout biedt niet dezelfde garantie als lockout! Gebruik daarom alle items van de LOTO!
Tryout
Er zeker van zijn dat er geen restenergie meer aanwezig is. Let vooral op bij:
- mechanische delen van de machine (kan deze zijn “slag” nog maken)?
- zit er nog energie in de leiding (warme/chemische vloeistof of gas)?
Risico's > Wat kan er gebeuren?
Medewerkers die onderhoud of reparaties uitvoeren aan machines of aan/in Elektrotechnische of Werktuigbouwkundige-installaties doen risicovol werk. Zij openen de installatie of de machines, gedeelten daarvan, waardoor zij andere gevaren kunnen tegenkomen dan de medewerkers die de machines of installaties bedienen en/of gebruiken. Immers voor de bedienaars/gebruikers waren de gevaren afgeschermd.
De medewerkers die onderhoud of reparaties uitvoeren kunnen bijvoorbeeld in aanraking komen met:
- bewegende delen,
- spanning voerende delen,
- een gevaarlijke stof.
De gevaren die kunnen voorkomen worden ook wel 'energiebronnen' genoemd. Om letsel en gezondheidsschade te voorkomen moet de machine of het installatiedeel voorafgaand aan de werkzaamheden afgesloten worden (men noemt dit ook wel 'isoleren').
Al deze bovenliggende risico's kunnen ernstige gezondheidsschade of zelfs de dood tot gevolg hebben!
Wat zijn gevaarlijke energiebronnen
Bij werken aan installaties/machines kunnen de volgende typen energiebronnen worden onderscheiden:
- Mechanisch: bewegende delen (b.v. lopende band, tandwielen, roerwerk) of materialen (b.v. wegschietende deeltjes, stromend product);
- Elektrisch (b.v. elektrische spanning, statische elektriciteit);
- Zwaartekracht (b.v. bedolven worden onder product);
- Thermisch: blootstelling aan hoge of lage temperaturen (b.v. door straling, chemische reacties, stoom, elektrische weerstand);
- Vloeistoffen en gassen onder druk (b.v. in hydraulische systemen, pneumatische systemen, gastanks, drukvaten, stoomleidingen);
- Chemisch: blootstelling aan gevaarlijke stoffen;
- Straling: blootstelling aan ioniserende straling, niet-ioniserende straling, elektromagnetische velden;
- Biologisch: blootstelling aan bacteriën, schimmels en virussen
Maatregelen > Pas de LOTO(TO) procedure toe
Volg de onderstaande stappen van de LOTO(TO) procedure voor het veilig vrij- en inschakelen van de machine en/of installatie(deel).
Vrijschakelen (veilig stellen)
| Stap | Toelichting |
 | Toestemming Vraag, bij voorkeur via de werkvergunning, aan de machine/ installatieverantwoordelijke toestemming voor het vrijschakelen van de installatie. |
 | Schakelen én Scheiden (LET OP! alleen werkschakelaar dan beperkt in werk) Na vrij schakelen én scheiden (conform Bedieningshandleiding / instructie) moet de installatie volledig gescheiden zijn van de voedingsbronnen. |
 | Beveiligen tegen opnieuw inschakelen Breng een slot of dummy aan op iedere schakelaar en/of afsluiter. Bevestig het ‘Niet Schakelen’ label met naam, tel.nr., afdeling en datum aan. Optie: op de andere zijde kun je de reden van het uitschakelen aangeven. |
 | Controleren spanningsloosheid - druk loosheid - leidingwerk leeg - temperatuur
|
 | Aarden en kortsluiten Breng bij E-installaties (≥400 Volt) voorzieningen aan tegen aarding en/of kortsluiting als extra beveiliging tegen spanningsvoering. |
 | Actieve delen afschermen Naastgelegen actieve/geleidende delen welke bij het werk onder spanning (kunnen) komen; afschermen met isolerend doek of met afzettingen. |
 | Beproeven Beproef indien van toepassing of de installatie daadwerkelijk is vrijgeschakeld door een bedieningshandeling uit te voeren. |
Inschakelen (weer in bedrijf nemen)
| Stap | Toelichting |
 | Controleer Controleer of de werkzaamheden gereed zijn. Controleer of medewerkers ingelicht en gereedschappen en materialen uit de installatie verwijderd zijn. |
 | Toestemming Vraag aan de aan de machine/ installatieverantwoordelijke toestemming voor het inschakelen van de machine/installatie. |
 | Verwijder beveiligen Verwijder alle eventuele aarding- en kortsluitvoorzieningen. Verwijder alle sloten en dummy’s. Verwijder het ‘Niet Schakelen’ label. |
 | Controleren Voer een inbedrijfstellingsinspectie uit, conform de Onderhoud & Bediening Voorschriften van betreffende machine/ installatie. |
 | Inschakelen Schakel de machine/ installatie in volgens de daarvoor geldende procedure in de Bedieningshandleiding. Teken het ‘Niet Schakelen’ label af. |
 | Toestemming Geef de aan de machine/ installatieverantwoordelijke (en operators) het teken dat de installatie gereed is voor gebruik. |
Grote installatie's
Aanbeveling is dat voor grote, vast opgestelde, machine's en/of installaties de LOTO(TO) procedure verwerkt in de diverse 
werkopdrachten en/of werkvergunningen.
Bij deze werkopdracht zijn reeds de werkschakelaars, afsluiters, etc. aangegeven waar de LOTO-toegepast dient te worden. Dit voor alle betrokken dicipline's.
Zie hiernaast een voorbeeld welke Brady heeft uitgewerkt voor een willekeurige installatie.
Maatregelen > Voorbeelden van LOTO(TO) items
Hieronder staan diverse voorbeelden van LOTO items welke bedoeld zijn om u diverse voorbeelden te geven welke LOTO items er zijn en hoe ze gebruikt kunnen worden.
Niet schakelen label
Voorbeeld LOTO(TO)-bord met alle sloten op project RWZI te Utrecht
Hangslot vermeerderaar - zo kun je met meerdere collegae iets vergrendelen.
LOTO voorbeeld voor een E-groep
LOTO voorbeeld voor een kogelkraan
LOTO voorbeeld voor een afsluiter
Discussie > Bespreek aansluitend het met je collega’s!
Ga met elkaar in gesprek over het volgende:
- Ik heb de juiste LOTO spullen zodat ik veilig mijn werk kan doen
- Ik voer de LOTO(TO) altijd uit voordat ik aan het werk ga
- Ik controleer na iedere pauze/onderbreking, vóór dat ik aan het werk ga, of de elektrische- of werktuigbouwkundige installatie nog steeds veilig is gesteld en voorzien van LOTO(TO)
Tips > Voor meer informatie
Kijk eens naar onderstaande, engelse, toelichting door Abbot over LOTO(TO):
Scan de volgende code met de app om deze toolbox te bekijken.