• Moet ik extra veiligheidsmiddelen gebruiken om mijn elektrotechnische werkzaamheden veilig uit te kunnen voeren?
• Ik heb weleens de gevolgen van een vlamboog gezien.

Elektriciteit op de werkvloer kan altijd een potentieel gevaar zijn, ook zonder direct contact. Een lichte schok kan door de schrik bijvoorbeeld een val veroorzaken.

Voor het werken aan of nabij elektrische installaties moeten de juiste voorzorgsmaatregelen worden genomen om de risico’s van de gevaren te beperken. Met inachtneming van de veilige afstanden wordt er altijd spanningsloos gewerkt. De veilige afstanden zijn; 

• 5 cm bij meten
• 10 cm bij bedienen
• 50 cm bij werkzaamheden

Daarnaast zullen de risico’s bij werkzaamheden bepalen of er aanvullende persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) gebruikt dienen te worden. 

De meeste ongelukken met elektrische installaties gebeuren door het werken met ondeugdelijk materiaal, onvoldoende opleiding, kennis en ervaring. Daarnaast is het veelal onduidelijk wanneer welke PBM’s en hulpmiddelen men dient te gebruiken (zie ook tabel Elektrische risico's en beheersmaatregelen iets verderop in deze toolbox).

De (persoonlijke) effecten van de risico’s van elektriciteit hangen af van verschillende omstandigheden. Lichaamsgewicht, conditie en geslacht zijn van invloed, evenals wissel- of gelijkstroom, de tijdsduur van de schok, de route door het lichaam, klimaat (vocht geleidt beter) en de grootte van het aanrakingsoppervlak.

Een vlamboog (of Arc Flash) is een ontlading door de lucht, van een hoog- of laagspanningsstroom, tussen geleidende delen. Een vlamboog kan ontstaan bij het schakelen, vervangen van mes-patronen, aanbrengen van aardingsgarnituur, “uitglijden” met de meetpennen, e.d.

Zie in onderstaande, Engelstalige film, wat de persoonlijke impact is in "Arc flash safety - Mark's story"  (https://www.youtube.com/watch?v=IBx8WgD_hlg)

Om de gevaren te beperken dient men maatregelen te nemen: spanningsloos werken, afschermen actieve delen, het beveiligen van schakelaars / automaten met een slot en compleet scheiden.

Zorg voor uitvoering voor een goed werkplan, gebaseerd op een risico inventarisatie.

Volgens de norm moeten  “de voorbereiding van gecompliceerde werkzaamheden schriftelijk plaatsvinden”. Een manier om hieraan te voldoen is het opstellen van schakelberichten (NEN3140, art. 6.8.3.1).

Een hulpmiddel voor het opstellen van schakelberichten is te vinden op HUMS; de schakelbrief. De Werkverantwoordelijke dient deze voor te bereiden en na overleg met de installatieverantwoordelijke kunnen de werkzaamheden plaatsvinden.

De basis voor de schakelbrief zijn de veilige vijf:

1. Scheiden.
2. Beveiligen tegen opnieuw inschakelen.
3. Spanningsloosheid aantonen.
4. Aarden en kortsluiten (indien noodzakelijk).
5. Afschermen van actieve delen (indien noodzakelijk).

Samen met de werkverantwoordelijke worden de risico’s van de werkzaamheden benoemd. Bij de risico’s worden de maatregelen en PBM’s beschreven, zoals hierboven in de tabel. Daarnaast is tabel 106, uit de NEN3140, een hulpmiddel om de juist PBM’s te bepalen.

Onderstaande tabel geeft de risico’s van elektriciteit weer en de te nemen maatregelen.

In de informatieve bijlage G, van de NEN3140, staan  Het gebruik van beschermingsmiddelen en hulpmiddelen. In onderstaande afbeeldingen staan een aantal voorbeelden