• Ik heb ervaring met klachten die ik heb gekregen na contact met de bastaardsatijnrups.

Tijdens deze toolbox besteden we aandacht aan een insectensoort die vervelende gezondheidsklachten kan veroorzaken als je ermee in contact komt. Het gaat om de bastaardsatijnrups. Deze rupsensoort komt vooral voor in de duinen van kustgebieden in België en Nederland.

De jonge rupsen nesten zich d.m.v. - een webachtig spinsel - in bomen (o.a. eik, beuk, iep) of heesters. In het voorjaar verlaten de rupsen hun nest en verspreiden zich dan over allerlei andere planten en bomen.

Ondertussen krijgen ze steeds meer brandharen (de netelharen), die met het blote oog niet te zien zijn. Met hun weerhaakjes dringen deze haren makkelijk in de huid, ogen en luchtwegen. De meeste kans op klachten  komen van de haren rond eind mei en begin juni. Het zijn vooral haren die door de wind passief worden verspreid die voor hinder zorgen. Tijdens het verpoppen worden de haren van de laatste ruiperiode in de cocon verzameld. Het is dus mogelijk om nog in augustus - wanneer de vlinder tevoorschijn komt - met de brandharen in contact te komen. Dus ook zonder waarnemingen is de kans aanwezig dat brandharen aanwezig zijn tijdens het werk.

Hoe herken ik de bastaardsatijnrups?

• aan de donkerbruine tot zwarte kleur
• lange geelbruine borstelharen
• twee helderrode stippen op de rug

Aanwezigheid bastaardsatijnrups: waar en wanneer?

• in nesten in bomen (o.a. eik, beuk en iep)
• heesters uit vnl. de rozenorde (duindoorn, braam, meidoorn)
• in kustgebieden (duinen en strand)
• maar zijn ook al geconstateerd op pilaren van viaducten
• in de periode mei t/m augustus

Wie in aanraking komt met de brandharen van de bastaardsatijnrups kan last krijgen van:

• rode huidaanslag met bultjes en blaasjes, gepaard met hevige jeuk
• irritatie van de ogen
• droge keel/heesheid
• ademhalingsstoornissen

De beste manier van het niet in aanraking komen met de netelharen van de bastaardsatijnrups is:

• Laat de rupsen met rust en vermijd contact met nesten en spinsels
• Stel de eigenaar of gemeente op de hoogte. Zij kunnen de rupsen verwijderen indien de kans op overlast groot is.
• Het werk verplaatsen naar het najaar (september – maart) op locaties waar de rups veel wordt waargenomen
  
• Draag uit voorzorg in ieder geval handschoenen en een shirt met lange mouwen!

Behandeling bij huidcontact:

• wrijf niet over de huid
• verwijder de losse brandharen met stromend lauw water (b.v. door het nemen van een douche)
• strip eventueel de huid met plakband om vastzittende brandharen te verwijderen
• raadpleeg een arts bij ernstige huiduitslag

Behandeling bij oogcontact:

• spoel de ogen goed en langdurig uit met water
• raadpleeg een oogarts als de klachten blijven

Over het algemeen verdwijnen de klachten binnen een paar dagen tot weken vanzelf.

Als de klachten niet verdwijnen:

• Bij hevige jeuk kunnen antijeukmiddelen verlichting geven: mentholpoeder, een zachte crème met menthol of een gel met Aloë Vera
• Zijn de klachten ernstig, nemen ze niet af of dreigt er een allergische shock (zoals bij overgevoeligheid voor wespensteken) dan kan de huisarts met medicijnen hulp bieden.

Medewerkers van de Groenvoorziening worden steeds vaker ingezet om nesten te verwijderen.

Welke PBM’s draag ik wanneer de kans groot is dat je in aanraking komt met de netelharen van de rups?

• Draag bij voorkeur een wegwerpoverall met capuchon.
• Draag een volgelaatsmasker met FFP2 filter.
• Draag handschoenen en tape de mouwen dicht.

• Neem contact op met de ecologen via ecologie@heijmans.nl