In- en uitstappen is een handeling die je verschillende keren per dag (on)bewust doet. Ga  met elkaar in gesprek over de risico's bij het in- en uitstappen en stel elkaar daarbij de volgende vragen:

1. Spring je wel eens bij het uitstappen uit de machine?
2. Heb je altijd je altijd je handen vrij bij het in- en uitstappen?
3. Controleer je bij het uitstappen vooraf of de ondergrond veilig is (voldoende stevig, glad?) voordat je uitstapt?

Deze Toolbox is bedoeld voor chauffeurs, machinisten en bestuurder van voertuigen (werkbussen, graafmachines, shovels, asfalt- of boormachines/-installaties etc.). In deze Toolbox besteden we aandacht aan de risico's bij het in- en uitstappen van voertuigen en machines. We bespreken de risico's en de beheersmaatregelen om ongevallen hierbij te voorkomen.

Binnen Heijmans zijn de afgelopen jaren verschillende incidenten geweest bij het in- en uitstappen. Chauffeurs en machinisten lopen daarbij vaak lichte verwondingen op, maar er zijn ook situaties geweest met ernstige letsel en langdurig verzuim. Bij veel grote voertuigen moet een hoogteverschil worden overbrugd om de cabine van de machine te bereiken of te verlaten. Afhankelijk van de grootte van het voertuig kan dit een halve meter tot een aantal meters zijn. Daarnaast kan het zijn dat de ondergrond bij het uitstappen glad of ongelijkmatig is wat zorgt voor val- en struikelgevaar. Het in- en uitstappen kent dus een aantal veiligheidsrisico's.

Vallen van hoogte is het grootste risico bij het in- en uitstappen. Ook kun je vallen of struikelen bij het uitstappen als je op de ondergrond stapt waarop het voertuig geparkeerd staat.

Deze risico's hebben de volgende onderliggende oorzaken:

1. Vuil of glad schoeisel: doordat er bijvoorbeeld klei of modder aan je schoenen of laarzen zit kun je minder grip hebben op de ondergrond of de treden/treeplanken van het voertuig bij het in- en uitstappen.
2. Vuile treden, treeplanken en plateau's: De treden of treeplanken die nodig zijn om veilig in en uit het voertuig te klimmen kunnen vuil (door bijv. met grond- of asfaltresten), nat of zelfs ijzig zijn en daardoor glad. Als je daarbij ook nog gladde laarzen hebt is het risico extra groot! 
3. Wanneer je uit het voertuig stapt kan de ondergrond onstabiel, zacht, ongelijkmatig of glad zijn (bijv. bij modder of klei) waardoor je bij het uitstappen vanuit het voertuig direct valt, struikelt of wegglijdt.
4. Je kunt bij het uitstappen door slecht zicht (mogelijk is het donker op de bouwplaats) of een verkeerde inschatting misstappen of wegglijden waardoor je uit balans raakt tijdens het in- of uitstappen. Dit kan er voor zorgen dat je van het voertuig valt.
5. Houding en gedrag; gehaast in- en uitstappen, uit het voertuig springen of niet op de juiste manier uit het voertuig klimmen kunnen allemaal zorgen dat je valt of struikelt. 
6. Het dragen van spullen tijdens het in- en uitstappen. Hierdoor heb je je handen niet vrij om je goed vast te kunnen houden aan de beugels of andere voorzieningen om veilig in te stappen.
7. Je eigen fysieke gesteldheid kan ook een rol spelen. Heb je al lichamelijke klachten (bijv. rugklachten) of ben je minder fit kan het lastiger zijn om in- en uit het voertuig te klimmen of om snel te reageren als er iets mis gaat.

Hieronder staan de maatregelen die je kunt nemen om ongevallen bij het in- en uitstappen te voorkomen.

• Zet het voertuig stil op een veilige plek en zorg dat het voertuig zo gepositioneerd is dat je veilig kunt uitstappen.
• Voer bewust een Laatste Minuut Risico Analyse (LMRA) uit voordat je in- of uitstapt. Ofwel, werk niet gehaast en ben je bewust van de risico's en let daarbij op de volgende zaken:

1. Controleer bij uitstappen eerst of de ondergrond geschikt is om veilig uit te stappen. Let daarbij op vlakheid, stabiliteit, gladheid en hardheid van de ondergrond en houdt daarbij rekening met je eigen fysieke gesteldheid (bijv. rug- of knieklachten). Is de ondergrond niet veilig, stap uit op een andere meer geschikte locatie.
   >>> Bij rupsvoertuigen om de hoogte t.o.v. de rupsband te overbruggen kan een zand/grondplateau worden aangebracht zodat je veilig kan afstappen vanaf de rupsband.
2. Zorg altijd dat je minimaal één hand vrij hebt bij het in- en uitstappen zodat je gebruik kunt maken van de handvatten/beugels. Nog beter: vraag een collega om spullen aan te geven als dit mogelijk is.
3. Zorg dat voordat je in- of uitstapt je het profiel van je schoenen of laarzen vrij zijn van grond, klei of ander vuil. Klop ze schoon of gebruik een borstel. Zorg dat je bij de machine (op maaiveldhoogte) middelen beschikbaar hebt om je schoenen en laarzen schoon te maken.
4. Controleer voordat je in- en uitstapt dat trappen en treeplanken en dergelijke vrij zijn van vuil, asfalt, ijs of grond. Controleer frequent de ruwheid en antislipbekleding van treeplanken, treden en leuningen. Laat deze wanneer nodig herstellen.

• Uit onze analyse blijkt dat de meeste ongevallen bij het uitstappen gebeuren. Neem bewust de volgende stappen, vooral bij het uitstappen: 

1. Beoordeel de staat van de ondergrond en treden/treeplanken, de hoogte en de omgeving voordat je gaat uitstappen en houdt rekening met je eigen fysieke gesteldheid (bijv. rug- of knieklachten).
2. Stap altijd uit met je gezicht naar voertuig.
3. Houd je bij het uitstappen vast aan de daarvoor bedoelde voorzieningen zoals handvatten, beugels, etc. Gebruik bedieningselementen niet als handvatten.
4. Maak bij het uitstappen gebruik van de treeplanken of plateau’s. Sla deze niet over, doe het rustig aan. Gebruik nooit de banden, wielnaven of velgen om uit te stappen.
5. Spring niet het laatste stuk maar blijf de handvatten/beugels vasthouden totdat je de vaste ondergrond hebt bereikt. Zorg dat je stabiel staat voordat je deze loslaat.

Relevante afspraken uit het GO! Kompas over jouw eigen verantwoordelijkheid:

• Ik ben me bewust van de risico's en tref beheersmaatregelen >> Ik informeer mijzelf over de risico's, neem passende maatregelen en voer altijd een LMRA uit.
• Ik benader veiligheid met een positieve en proactieve houding >> Ik geef het goede voorbeeld en neem verantwoordelijkheid voor mijn eigen veiligheid.
• Ik neem de tijd voor veiligheid.