Ga met elkaar in gesprek over het volgende:

1. Hoe ga jij om met dit probleem in jouw werkomgeving?
2. Wist jij dat er wetten/regels waren?
3. Hoe ben je hier achter gekomen?

Je mag zoveel tekst toevoegen als gewenst!

Bij machineveiligheid wordt vaak gedacht aan veilig gebruik van gereedschap, zoals: een zaagbank. Men moet machineveiligheid echter veel breder zien. De definitie van machineveiligheid is: "de veiligheid bij alle objecten waar installaties worden toegepast". In ons werkveld valt dan te denken aan: pompinstallaties, vul- en ledigsystemen van sluizen, gebouw gebonden installaties, liften, beweegbare bruggen, tunnel technische installaties, etc.

Een veilige machine begint met een veilig ontwerp. Het ontwerp heeft invloed op alle levensfases van een machine, van het bouwen tot aan uiteindelijk het ontmantelen. Door in het ontwerp een sterk fundament te leggen en rekening te houden met de vele aspecten die van invloed zijn op het: installeren, gebruiken en onderhouden van de machine kunnen er veel kosten worden bespaard. Ook kan veiligheid naar een hoger plan getrokken worden. De essentie van machineveiligheid is: het inzien en inschatten van de risico’s voor de mensen die met de machine in aanraking of binnen de invloedssfeer komen. Hierbij zal men ook moeten denken aan het milieu en de omgeving. Door inzicht in en inschattingen van de risico’s, is het de uitdaging om deze risico’s te beperken tot een minimum.

Risico’s met betrekking tot een machine kan men gedurende het in bedrijf stellen, uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden en tijdens het beheren van de machine oplopen. Enkele veiligheidsaspecten die gedurende deze fases aan bod komen, zijn: fysieke belasting, ergonomie, beknelling en het in aanraking komen met bewegende delen. De afdeling ontwerp kan in zijn ontwerp veel invloed uitoefenen op risico’s. In de Machinerichtlijn wordt een veilig ontwerp expliciet genoemd als de basis van het risicoreductie-proces.

Een ander punt omtrent machineveiligheid is het ontwerp van de ruimte, waarin de machine wordt opgesteld en onderhouden. Veelal ontbreekt het aan voldoende ruimte om in de eindsituatie degelijk onderhoud uit te kunnen voeren. Dit wordt veroorzaakt door de volgorde waarin een machine wordt ontworpen. Het resultaat van een verkeerd gehanteerde volgorde in het ontwerp is ruimtegebrek; met als gevolg dat de uiteindelijke ruimte in en om de machine te beperkt is voor: plaatsing, installatie en degelijk onderhoud. De kans op beknelling of het in aanraking komen met beweegbare delen tijdens het onderhoud of beheer wordt hierdoor verhoogd. Tevens is het door deze factor bijna onmogelijk om te kunnen voldoen aan een ergonomische werkhouding. 

Een veilige ontwerpmaatregel, door een geschikte keuze van constructieve oplossingen in de machine zelf of in de interactie tussen de blootgestelde personen en de machine, leidt tot het vermijden van gevaren of het verminderen van risico’s. Een machine is veiliger te gebruiken wanneer men in het ontwerp reeds rekening heeft gehouden met de risico's en risico-reducerende maatregelen heeft genomen. Voor die risico’s die in het ontwerp afgedekt zijn, zijn geen technische veiligheidsvoorzieningen of waarschuwingen meer nodig, tenzij er, ondanks het veilige ontwerp, nog rest-risico’s blijven bestaan.

Om het ontwerpproces, m.b.t. het in kaart brengen en aanpakken van mogelijke onveilige situaties, zo soepel mogelijk te laten verlopen, dien jij als ontwerper, vanaf de start van het ontwerp, de volgende stappen te doorlopen:  

Dit begint vaak al in de tender fase.

Opstarten Technisch (Constructie) Dossier
Het technisch (constructie) dossier is een bundeling van documenten waarmee overheden kunnen vaststellen of een product aan de essentiële eisen voldoet. In het dossier moeten onder andere:  tekeningen, een lijst met normen, testverslagen, certificaten, een gebruiksaanwijzing en een EG- of EU-verklaring van overeenstemming voorkomen. De basis voor dit document zijn de Ontwerpkeuzes en deze dienen dan ook hierin te worden vastgelegd. Voordat je aan dit dossier begint, is het handig om uit te zoeken welke richtlijnen, normen en certificeringen voor de door jou te ontwerpen machine van toepassing zijn (zie kopje ‘Tips’ voor een handige link).

Opstellen Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E)
De RI&E is een lijst met mogelijke risico’s voor alle levensfasen van de machine. Met deze lijst wordt in kaart gebracht  welke risico’s van toepassing zijn op de machine. Men kan pas de juiste maatregelen treffen wanneer men weet welke risico's er zijn (Afbeelding 1).

• Stap 1: Inventarisatie
  Welke risico’s zijn van toepassing op de machine?　
  Resultaat: een lijst met alle risico’s van de machine.　
  
  
• Stap 2: Evaluatie 
  Hoe groot is het risico?　
  Resultaat: de risico’s staan in volgorde van belangrijkheid.　
  
  
• Stap 3: Plan van aanpak
  Welke maatregelen?　
  Resultaat: een plan waarin staat hoe en wanneer welke maatregel wordt getroffen om de risico’s te verminderen.

Opstelruimte & bewegende delen

De opstelruimte van een machine omvat de ruimte waarin de aandrijving en de vrije profileringsruimte (de ruimte voor onderhoud) zich bevindt. Wat betreft veiligheid moet men, als ontwerper, met de volgende aspecten rekening houden:

• Zorg voor een ruimte van 800 tot 1000 mm rondom de componenten. Deze ruimte moet over zijn als de deuren van bijv. kasten haaks open staan en een deel van de loopruimte blokkeren. Dit is belangrijk om in geval van noodsituaties de ruimte snel en veilig te kunnen verlaten. Zie Afbeelding 2!

• Zorg voor een ergonomische werkhouding. De bereikbaarheid van onderdelen moeten zo gepositioneerd worden zodat de machine staand eenvoudig te onderhouden is zonder te overstrekken of bekneld te raken tussen andere onderdelen. Houd tussen heup en schouder aan als een prettige werkhoogte. Zie Afbeelding 2!

• Zorg voor minimaal twee vluchtroutes vanaf alle posities waar (onderhouds-)werkzaamheden uitgevoerd kunnen worden. Bij een blokkade in één van de twee is er altijd een alternatief. Dit is dus niet alleen uit de betreffende ruimte, maar dient doorgetrokken te worden door het hele bouwwerk. Zie Afbeelding 2!

• Verzorg (hijs)voorzieningen voor het uitwisselen van onderdelen. De ruimte gaat langer mee dan het apparatuur dat er in opgesteld wordt. De (hijs-)voorzieningen zorgen ervoor dat de volgende processen met betrekking tot de machine beter/makkelijker verlopen: installatie, vervanging van onderdelen/ of van de volledige machine en de ontmanteling. Het is dus van belang om al tijdens het ontwerp goed na te denken over de routing in combinatie met de beschikbare ruimte die benodigd is tijdens de volledige levensduur van de machine. Zie Afbeelding 2 en 4!

• Als ontwerper moet je van binnen-naar-buiten ontwerpen. Hiermee wordt bedoeld dat er vanuit de aandrijving naar de opstelruimte toe ontworpen moet worden. Het komt te vaak voor dat men met de opstelruimte begint en daar alle benodigde faciliteiten en onderdelen in tekent. De opstelruimte heeft als doel om een veilige opstelling van de aandrijving en installatie te realiseren; rekening houdend met de bereikbaarheid en vluchtmogelijkheden bij calamiteiten. Zie Afbeelding 2 en 4.

• Zorg ervoor dat bewegende delen zijn afgeschermd om beknelling of aanraking te voorkomen. Zie Afbeelding 3!

Wettelijke verplichting　

Machinerichtlijn
De Machinerichtlijn is een Europese wet die eisen bevat waaraan machines, bestemd voor de Europese markt, moeten voldoen. De richtlijn bevat een groot aantal veiligheids- en gezondheidseisen en een aantal administratieve eisen. Een voorbeeld hiervan is het opstellen van een Nederlandstalige handleiding van de totale machine, inclusief alle componenten, waarin o.a. de toegepaste veiligheidsvoorzieningen worden benoemd. De landen van de Europese Unie zijn verplicht de richtlijn om te zetten in nationale wetgeving; in Nederland is dat gedaan in de vorm van het Warenwetbesluit Machines. Een weblink naar dit besluit kun je vinden onder de kop 'Tips". 

CE-markering
De CE-markering die op veel producten te vinden is, geeft aan dat het product voldoet aan de daarvoor geldende regels binnen de Europese Economische Ruimte. CE staat hierbij voor Conformité Européenne. De CE-markering is zo breed ingevoerd dat ook de installaties, in bijvoorbeeld beweegbare bruggen of elektrische installaties in gebouwen, aan de eisen rondom de CE-markering moeten voldoen. Een weblink naar de eisen en het plan van aanpak, voor het verkrijgen van het CE keurmerk, kun je vinden onder de kop ‘Tips’.

Op arbokennisnet.nl zijn meerdere kennisdossiers op het gebied van machineveiligheid beschikbaar ter inzage. Deze kunnen worden ingezien voor verdere verdieping op: http://www.arbokennisnet.nl/Kennisdossier_Machineveiligheid.html

Voor de vele eisen, documentatie en richtlijnen kunnen de volgende links worden geraadpleegd:

• Warenwetbesluit machine: http://wetten.overheid.nl/BWBR0005577/2016-04-20 　
• CE-markering machine: http://machineveiligheid.cobouw.nl/cases/praktijkcases/het-aanbrengen-van-een-ce-markering
• Technisch Constructie Dossier: http://www.euronorm.net/content/template2.php?itemID=179